Co tkwi w dymie?

Bierne palenie

W procesie palenia tytoniu są dwa strumienie dymu: główny i boczny. Główny powstaje podczas zaciągania się i jest inhalowany przez palaczy. Natomiast boczny zatruwa nas w przerwach między zaciąganiem, podczas tlenia się papierosa. Ocenia się, iż w skład dymu wchodzi około 4200 związków chemicznych i co najmniej kilkaset substancji dotąd niezidentyfikowanych.

Dym tytoniowy znajdujący się w pomieszczeniach jest sumą bocznego strumienia dymu (80–96%) i dymu wydychanego przez palącego (4–20%). Bierni palacze wchłaniają go głównie inhalacyjnie, tylko w niewielkim stopniu absorbowany jest w ślinie. Wchłanianie składników fazy gazowej i parowej dymu przez płuca, zachodzi bardzo szybko. Substancje lotne dobrze rozpuszczalne w wodzie (np. amoniak, formaldehyd, chlorowodór) wchłaniają się w całości przez górne drogi oddechowe (przede wszystkim podczas oddychania nosem). Słabo rozpuszczalne składniki dymu (m.in. tlenek węgla, tlenki azotu, benzen) trafiają prawie w całości do pęcherzyków płucnych. W nich substancje dymu tytoniowego osiągają stan równowagi między powietrzem a krwią przepływającą przez naczynia włosowate. Stężenia niektórych związków w bocznym strumieniu dymu są wielokrotnie wyższe od ich poziomów w głównym nurcie. Ocenia się, że bierna ekspozycja na dym (dom, praca, miejsca publiczne) jest równoznaczna z wypaleniem kilku papierosów dziennie.

Skutki zdrowotne

Liczne badania naukowe przestrzegają przed zagrożeniami, jakie niesie bierne palenie. Wdychanie dymu tytoniowego powoduje zmiany w poziomach cząsteczkowych i komórkowych (m.in. fibrynogen, cholesterol, śródbłonek, płytki krwi). Narażenie na dym tytoniowy kobiet w okresie rozrodczym ma daleko idące konsekwencje dla nich oraz ich dzieci. Najistotniejsze czynniki ryzyka biernego palenia to:

• przedwczesny poród
• obniżona masa urodzeniowa ciała (o 150–300 g)
• zespół nagłej śmierci noworodka (2,5-krotny wzrost ryzyka)
• opóźniony rozwój
• gorsze funkcjonowanie układu oddechowego (wzrost hospitalizacji o 20–40%)
• zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworów w wieku dorosłym.

Osoby przebywające w otoczeniu palaczy częściej zapadają na: choroby sercowo-naczyniowe (wieńcówka, miażdżyca, udar), a także dolegliwości układu oddechowego: jego podrażnienie, ostre i przewlekłe zapalenia dolnych dróg oddechowych oraz astmę oskrzelową. U około 38–60% dzieci od 4 do 11 lat dym tytoniowy w domach jest przyczyną zapalenia ucha środkowego. Badania epidemiologiczne nad wpływem biernego palenia na rozwój raka płuc wykazały zwiększone ryzyko występowania nowotworu np. u dzieci, które wdychały dym od 7. roku życia. Doskonałym biomarkerem skutków biernego palenia jest pomiar próbki włosów noworodka, którego matka paliła w ciąży lub była narażona na bierne palenie. Nikotyna wbudowuje się w strukturę włosa płodu i utrzymuje nawet kilka lat (podobnie jak niektóre narkotyki). Po urodzeniu wystarczy 50 miligramów włosów noworodka (objętościowo pół zapałki), aby stwierdzić, czy był on narażony w czasie ciąży na nikotynę (metoda jest bardzo czuła). Obecność nikotyny we włosach noworodka jest dowodem, że w okresie płodowym był narażony na wdychanie dymu.